📋 Wprowadzenie
Acrobasis pyrivorella jest motylem stanowiącym poważne zagrożenie dla upraw grusz, szczególnie na Dalekim Wschodzie.
📋 Zasięg występowania
Szkodnik występuje na Dalekim Wschodzie (Chiny, Japonia, Korea Północna i Południowa, dalekowschodnia część Rosji, Tajwan).
🔬 Morfologia
Gąsienice dorastają do 12 mm długości i w pierwszym stadium są różowe z czarną głową i czarnobrązowym przedpleczem. W pełni rozwinięte gąsienice są ciemnozielone po stronie grzbietowej i bladożółte po stronie brzusznej z czarnobrązową głową i bladobrązowymi odnóżami.
Poczwarka owalna, zwężająca się ku tyłowi długości 10-12 mm, ciemnobrązowa z jaśniejszymi przetchlinkami, występuje wewnątrz uszkodzonego owocu. Po wylocie dorosłego motyla z owocu, z otworu wejściowego gąsienicy wystaje jej egzuwium poczwarki.
Postaci dorosłe szkodnika (dorosłe motyle) są szarawe z fioletowym odcieniem, a rozpiętość ich skrzydeł wynosi 14,5-21,5 mm. Przednie skrzydła posiadają dwa poprzeczne paski, między którymi znajduje się ciemna, półksiężycowata plama wierzchołkowa, natomiast tylne skrzydła są żółtoszare. Na głowie, tułowiu i grzbietowej stronie ciała znajduje się ciemnopopielate paskowanie.
📉 Szkodliwość
Gąsienice zimują w pąkach kwiatowych, gdzie wytwarzają biały kokon z przędzy. Pąki te zamierają, lecz nie odpadają. Na wiosnę gąsienice rozpoczynają żerowanie w pąkach, kwiatach i zawiązkach owoców. W owocach gąsienice wyjadają gniazdo nasienne, a w konsekwencji wzrost owoców jest zahamowany oraz ulegają one sczernieniu i pomarszczeniu, tym niemniej pozostają na drzewie do następnego roku.
W porażonych owocach w okresie lata widoczne są otwory wyjściowe gąsienic z wyraźnymi oprzędami oraz duża liczba odchodów gąsienic na skórce owoców.
W dalekowschodniej części Rosji oraz Japonii A. pyrivorella jest poważnym szkodnikiem grusz. Wywołuje on straty w zbiorach sięgające 90%, a ponadto znacznie obniża jakość owoców.
🔄 Rozprzestrzenianie
W sposób naturalny dorosłe motyle mogą rozprzestrzeniać się wykonując przeloty. Na większą odległość mogą one być przenoszone wraz z roślinami oraz owocami gruszy.
📋 Status fitosanitarny
W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce, gatunek A. pyrivorella podlega obowiązkowi zwalczania (jest to agrofag kwarantannowy w Unii).
🔬 Morfologia i cykl życiowy
Dorosłe ćmy mierzą 9-13 mm rozpiętości skrzydeł. Skrzydła przednie szarobrązowe z niewyraźnym ciemnym wzorem. Charakterystyczny kształt „trójkąta” w pozycji spoczynkowej.
Jaja owalne, spłaszczone, początkowo jasnożółte, później czerwonawe. Składane pojedynczo lub po kilka na powierzchni owoców, najczęściej przy szypułce.
Gąsienice przechodzą 5 stadiów. Młode kremowobiałe z ciemną głową, dojrzałe różowawe do czerwonobrązowych, długości do 15-18 mm.
Cykl życiowy:
- Zimują dojrzałe gąsienice w kokonach pod korą lub w opadłych liściach
- Przepoczwarczenie wiosną; dorosłe pojawiają się w maju-czerwcu
- 2-3 pokolenia rocznie w klimacie azjatyckim
- Gąsienice wgryzają się do owoców i żerują przez 3-4 tygodnie
🌿 Rośliny żywicielskie
Główne żywiciele:
- Pyrus pyrifolia – grusza azjatycka (nashi) – preferowany żywiciel
- Pyrus communis – grusza europejska
- Malus domestica – jabłoń domowa
- Cydonia oblonga – pigwa
Żywiciele drugorzędni:
- Chaenomeles spp. – pigwowiec
- Crataegus spp. – głogi
- Sorbus spp. – jarzęby
Wszystkie rośliny z rodziny różowatych (Rosaceae) podrodziny Maloideae mogą być potencjalnymi żywicielami.
⚠️ Objawy i szkody
Uszkodzenia owoców:
- Otwory wejściowe przy szypułce lub w zagłębieniu kielichowym
- Tunele w miąższu owocu wypełnione odchodami
- Przedwczesne opadanie zaatakowanych owoców
- Brązowienie i gnicie wokół miejsc żerowania
Objawy zewnętrzne:
- Charakterystyczne „lejki” z frass przy otworach wlotowych
- Zdeformowane owoce przy wczesnym zasiedleniu
- Wycieki soku przy szypułce
Owoce porażone są całkowicie niezdatne do sprzedaży.
💰 Znaczenie ekonomiczne
Jeden z najważniejszych szkodników grusz w Azji Wschodniej.
Straty:
- W Japonii i Korei: straty do 30-50% plonu przy braku ochrony
- Konieczność wielu oprysków w sezonie
- Koszty sortowania i odrzucania porażonych owoców
Zagrożenie dla Europy: Europejskie sady gruszowe i jabłoniowe mogłyby być poważnie dotknięte przy introdukcji. Polska jako znaczący producent jabłek i grusz byłaby szczególnie narażona.
🌍 Rozprzestrzenienie geograficzne
Zasięg rodzimy: Azja Wschodnia
- Japonia – szeroko rozpowszechniony
- Korea – obecny w obu państwach
- Chiny – wschodnie i północne prowincje
- Tajwan
Status w Europie: Nieobecny – zalecany do regulacji kwarantannowej.
Potencjalne drogi zawleczenia: Import owoców grusz azjatyckich (nashi), materiału szkółkarskiego, opakowań drewnianych.
🛡️ Metody zwalczania
Zwalczanie chemiczne:
- Pyretroidy, organofosfory, karbaminiany
- Regulatory wzrostu owadów (IGR)
- Timing krytyczny: przed wgryzaniem się gąsienic do owoców
- Koniecznych 4-6 oprysków w sezonie
Metody agrotechniczne:
- Usuwanie opadłych owoców (niszczenie gąsienic)
- Oczyszczanie kory z kokonów zimujących
- Owijanie owoców woreczkami ochronnymi (praktyka japońska)
Kontrola biologiczna: Pasożytnicze błonkówki (Trichogramma) do pasożytowania jaj.
🔍 Metody wykrywania i identyfikacji
Monitoring:
- Pułapki feromonowe – do odławiania samców
- Pułapki świetlne – przyciągają dorosłe ćmy
- Wizualna inspekcja owoców – szukanie otworów wlotowych
Identyfikacja:
- Morfologiczna – ubarwienie i wzory skrzydeł, budowa genitaliów
- Molekularna – barkoding DNA na COI
- Gąsienice trudne do odróżnienia od innych Acrobasis
📋 Status kwarantannowy
Lista EPPO: A1 – zalecany do regulacji.
Status UE: Organizm kwarantannowy – wymogi przy imporcie z Azji Wschodniej.
Wymagania fitosanitarne:
- Owoce grusz i jabłek z regionów występowania – certyfikat wolności od szkodnika
- Obróbka chłodnicza lub fumigacja przesyłek
- Materiał szkółkarski – produkcja w strefach wolnych
Dla Polski: Kontrola importu owoców azjatyckich i sadzonek z Dalekiego Wschodu. Zadomowienie zagroziłoby polskiemu sadownictwu.