📋 Agrilus auroguttatus (Waterhouse)
📋 Zasięg występowania
Agrilus auroguttatus jest chrząszczem z rodziny bogatkowatych występującym w Ameryce Północnej (Stany Zjednoczone, Meksyk). Jest poważnym szkodnikiem dębów w Kalifornii.
📋 Opis morfologiczny
Dorosłe chrząszcze mają ok. 10 mm długości i ok. 2 mm szerokości. Mają ciało wąskie, wydłużone, barwy ciemnozielonej z metalicznym połyskiem. Na pokrywach znajduje się sześć żółtych plamek, a na krawędziach przedplecza obecne są dwie takie plamki. Na odwłoku i tułowiu znajdują się żółto zabarwione obszary.
Larwy mają budowę typową dla chrząszczy z rodziny bogatkowatych. Są wydłużone, z rozszerzoną częścią tułowiową, w którą wciśnięta jest mała głowa. Nie mają odnóży. Na końcu ciała znajdują się dwa niewielkie kolce. W pełni wyrośnięte larwy osiągają ok. 18 mm długości i ok. 3 mm szerokości. Ciało barwy białawej, głowa ciemna.
Poczwarka swoją budową przypomina postać dorosłą, jest barwy białawej.
🔬 Biologia i rozwój
Samice składają jaja w zagłębieniach kory. Po wykluciu się larwy przechodzą do warstw podkorowych drzewa. W trakcie swojego rozwoju drążą długie serpentynowate korytarze w kambium i bielu, wypełnione trocinkami i odchodami. Korytarze stają się coraz dłuższe i szersze w trakcie wzrostu larw, a zawarta w nich materia ciemnieje.
Dojrzała larwa, na końcu korytarza zakłada komorę poczwarkową, w której następuje przepoczwarczenie. Postaci dorosłe opuszczają roślinę poprzez charakterystyczne otwory wylotowe w zarysie przypominające literę D, szerokości ok. 3 mm.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
Na obszarach, na których licznie rosną dęby, szkodniki rozprzestrzeniają się naturalnie poprzez przeloty dorosłych chrząszczy. Owady nie są jednak w stanie przemieszczać się na duże odległości w środowisku, w którym zagęszczenie roślin żywicielskich jest niewielkie. Gatunek jest rozwlekany z przesyłkami zasiedlonego materiału, w tym sadzonkami drzew i surowcem drzewnym.
🛡️ Zwalczanie
Jedynym efektywnym sposobem zwalczania jest wycinka i zniszczenie drzew zasiedlonych przez szkodnika. Stosuje się również zabiegi chemiczne, które są jednak mało skuteczne.
📋 Status fitosanitarny
W Polsce szkodnik nie podlega obowiązkowi zwalczania.
🔍 Metody wykrywania
Do wykrywania stosuje się: pułapki. Szczegółowe protokoły diagnostyczne dostępne są w standardach EPPO (PM7).
📷 Galeria
🔬 Morfologia i cykl życiowy
Dorosłe chrząszcze są smukłe, cylindryczne, długości 7-10 mm. Ubarwienie ciemnozielone do czarnego z metalicznym połyskiem. Charakterystyczna cecha: 6 złotych lub żółtych plamek na pokrywach skrzydłowych (stąd nazwa „złotoplamek”).
Jaja małe, owalne, białawe do kremowych, składane pojedynczo lub w małych grupach w szczelinach kory.
Larwy beznożne, kremowobiałe, spłaszczone, z charakterystycznymi segmentami. Dojrzałe osiągają do 35 mm. Żerują pod korą drążąc wijące się chodniki.
Cykl życiowy:
- W rodzimym zasięgu (Arizona, Meksyk): prawdopodobnie 1 pokolenie rocznie
- W inwazyjnej Kalifornii: 2 lata na zakończenie cyklu
- Dorosłe aktywne od maja do września
- Larwy zimują pod korą przez 1-2 sezony
🌿 Rośliny żywicielskie
Złotoplamek atakuje wyłącznie dęby z grupy czerwonych (sekcja Quercus sekcja Lobatae):
Główne żywiciele (potwierdzeni):
- Quercus agrifolia – dąb kalifornijski
- Quercus chrysolepis – dąb złotolistny
- Quercus kelloggii – dąb Kellogga (dąb czarny kalifornijski)
Zasięg rodzimy:
- Quercus emoryi – dąb Emory’ego
- Quercus hypoleucoides – dąb srebrnoskóry
Potencjalne zagrożenie dla Europy: Europejskie dęby z grupy czerwonych (np. introdukowany Q. rubra) mogą być podatne. Status dębów europejskich z innych sekcji wymaga dalszych badań.
⚠️ Objawy i szkody
Charakterystyczne objawy:
- Otwory wylotowe w kształcie litery „D” (typowe dla Agrilus)
- Wycieki czerwonego soku (bleeding) z kory – krwawienie drzewa
- Łuszczenie się i odpadanie kory
- Złożone, wijące się chodniki wypełnione pyłem drzewnym
Progresja choroby:
- Zamieranie korony od góry
- Przebarwienia liści, przedwczesne opadanie
- Śmierć drzewa w ciągu 2-5 lat od zasiedlenia
- Masowe zamieranie całych drzewostanów
💰 Znaczenie ekonomiczne
Katastrofa ekologiczna w południowej Kalifornii:
- Ponad 80 000 dębów zabitych od wykrycia w 2008 roku
- Straty w lesie narodowym Cleveland szacowane na miliony dolarów
- Zagrożenie dla siedlisk chronionych gatunków
Koszty:
- Usuwanie martwych drzew: tysiące dolarów za drzewo
- Zwiększone ryzyko pożarów (martwe drewno jako paliwo)
- Utrata wartości nieruchomości w dotkniętych obszarach
Gatunek uznawany za jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla lasów dębowych zachodniego wybrzeża USA.
🌍 Rozprzestrzenienie geograficzne
Zasięg rodzimy:
- Arizona (USA) – góry Sky Island
- Północny Meksyk (Sonora, Chihuahua)
Zasięg inwazyjny:
- Południowa Kalifornia – hrabstwo San Diego
- Wykryty w 2004, identyfikowany jako sprawca masowego zamierania dębów w 2008
- Prawdopodobnie zawleczony z drewnem opałowym
Status w Europie: Nieobecny – ale monitorowany jako potencjalne zagrożenie dla dębów ozdobnych i leśnych.
🛡️ Metody zwalczania
Zwalczanie chemiczne:
- Iniekcje do pnia z imidakloprydem lub emamektyną
- Aplikacje doglebowe insektycydów systemicznych
- Skuteczność ograniczona w przypadku silnie zasiedlonych drzew
Metody mechaniczne:
- Usuwanie i niszczenie zasiedlonych drzew (spalenie, zrębkowanie)
- Zakaz transportu drewna opałowego z obszarów kwarantannowych
Kontrola biologiczna: Badania nad parazytoidami z rodzaju Atanycolus i entomopatogennym grzybem Beauveria bassiana. W rodzimym zasięgu populacje utrzymywane w równowadze przez naturalne kompleksy wrogów.
🔍 Metody wykrywania i identyfikacji
Inspekcja wizualna:
- Szukanie otworów wylotowych „D”
- Przebarwienia i wycieki soku na korze
- Zamieranie korony od góry
Odławianie:
- Fioletowe pułapki pryzmatyczne – standardowa metoda
- Wabiiki z olejkiem manukowym (3-pentanol)
- Gałęzie-pułapki (bolt traps) – świeżo ścięte gałęzie
Identyfikacja: Morfologiczna – 6 złotych plamek na pokrywach jest diagnostyczne. Potwierdzenie DNA w wątpliwych przypadkach.
📋 Status kwarantannowy
Status EPPO: Lista Alert – organizm monitorowany jako potencjalne zagrożenie.
Status w USA: Kwarantanna stanowa w Kalifornii – zakaz transportu drewna opałowego z hrabstwa San Diego.
Wymagania fitosanitarne (potencjalne):
- Drewno dębowe z USA – obróbka termiczna lub fumigacja
- Zakaz importu sadzonek dębów z czerwonych z regionów występowania
- Szczególna kontrola drewna opałowego i materiałów opakowaniowych
Dla Polski: Bezpośrednie zagrożenie ograniczone (brak rodzimych dębów z grupy czerwonych), ale introdukowane Quercus rubra w parkach i arboretach mogą być podatne.