Bactericera cockerelli - Egzamin paszportowanie

The potato psyllid, Bactericera cockerelli, feeds on a potato and infects it with Candidatus Liberibacter solanacearum, the bacteria that causes zebra — Whitney Cranshaw, Colorado State University, Bugwood.orgWikimedia · CC BY 3.0 us

📋 Bactericera cockerelli (Šulc)

📋 Zasięg występowania

Szkodnik jak dotąd został stwierdzony w Ameryce Północnej (Kanada, Meksyk, USA) Środkowej (Gwatemala, Honduras, Nikaragua, Panama, Salwador) i Południowej (Ekwador), a ponadto w Australii i Nowej Zelandii.

📋 Opis morfologiczny

B. cockerelli jest pluskwiakiem równoskrzydłym z rodziny bolanicowatych (Triozidae). Znajdujące się na liściach nimfy są eliptyczne, spłaszczone, początkowo żółtozielone, a ostatecznie zielone, długości 0,3-1,6 mm.

Osobniki dorosłe są początkowo jasnozielone, a następnie ciemnozielone, z białymi lub żółtymi przepaskami na głowie i tułowiu, zaopatrzone w dwie pary przezroczystych skrzydeł. Dorastają one do 2,5-3,0 mm długości.

🔄 Sposoby rozprzestrzeniania

Osobniki dorosłe mogą przelatywać na dość znaczny dystans. Na większe odległości szkodnik może rozprzestrzeniać się wraz z roślinami do sadzenia gatunków żywicielskich oraz owocami pomidora, papryki i oberżyny, lecz nie na bulwach ziemniaka.

🛡️ Zwalczanie

Bardzo istotny jest monitoring występowania szkodnika, np. przy użyciu czerpaków entomologicznych. Do zwalczania szkodnika stosuje się insektycydy. Szkodnika charakteryzuje wytwarzanie odporności na środki ochrony roślin, stąd zabiegi powinny być wykonywane przemiennie, przy użyciu różnych insektycydów.

📋 Status fitosanitarny

W Polsce gatunek Bactericera cockerelli podlega obowiązkowi zwalczania.

Openverse
Openverse · CC

⚠️ Postępowanie przy wykryciu

Bactericera cockerelli jest agrofagiem priorytetowym dla którego opracowano plan awaryjny. W przypadku podejrzenia wystąpienia na psiankowatych (ziemniak, pomidor, papryka) należy niezwłocznie powiadomić PIORiN. Szkodnik przenosi bakterię Candidatus Liberibacter solanacearum powodującą chorobę zebra chip ziemniaka. Monitoring obejmuje wizualne kontrole roślin i pułapki żółte lepowe. Szczegółowe procedury określa plan awaryjny PIORiN.

🔍 Metody wykrywania

Do wykrywania stosuje się: pułapki, metody molekularne (PCR). Szczegółowe protokoły diagnostyczne dostępne są w standardach EPPO (PM7).

🔬 Morfologia i cykl życiowy

Jaja małe owalne struktury (0,32-0,34 mm) połączone cienką szypułką z podłożem – charakterystyczna cecha. Początkowo jasnożółte, ciemnieją do pomarańczowych. Wylęg po 3-7 dniach.

Nimfy przechodzą 5 stadiów, są eliptyczne i spłaszczone. Szerokość 0,23-1,60 mm. Początkowo pomarańczowe, potem żółtawozielone, wreszcie zielone. Rozwój trwa 12-24 dni zależnie od temperatury i żywiciela.

Dorosłe to drobne owady 2,5-2,75 mm, przypominające miniaturowe cykady ze skrzydłami ułożonymi dachowato. Charakterystyczne białe oznaczenia: szeroki poprzeczny biały pas na pierwszym segmencie odwłoka i odwrócony znak „V” na końcowym segmencie.

Rozmnażanie: Optimum ~27°C, rozród ustaje w 35°C. Jedno pokolenie w 3-5 tygodni. Samice składają 300-500 jaj przez 20-62 dni życia.

🌿 Rośliny żywicielskie

Główne żywiciele (Solanaceae):

Solanum tuberosum – ziemniak
Solanum lycopersicum – pomidor
Capsicum annuum – papryka
Solanum melongena – oberżyna
Nicotiana tabacum – tytoń

Chwasty-żywiciele:

Solanum spp. – psianki
Physalis spp. – miechunki
Lycium spp. – kolcowój

Żywiciele drugorzędni: Powój polny (Convolvulus), wilec (Ipomoea batatas – batat)

Rozmnażanie głównie na Solanaceae, choć dorosłe spotykane okazjonalnie na niespokrewnionych roślinach.

⚠️ Objawy i szkody

Bezpośrednie szkody żerowania (psyllid yellows / żółtaczka mszycowa):

Opóźniony wzrost, chloroza i purpurowienie liści
Zwijanie liści do góry, miseczkowatość nasady
Rozetowatość ze skróconych międzywęźli
Zaburzone zawiązywanie owoców – liczne małe owoce niskiej jakości
Pod ziemią: nadmiar drobnych zniekształconych bulw, bulwy łańcuchowe

Choroba zebra chip (przenoszona przez Candidatus Liberibacter solanacearum):

Zapadnięte stolony i brązowienie wiązek przewodzących
Po przetworzeniu: „bardzo ciemne plamy, paski lub smugi” – chipsy nienadające się do sprzedaży
Uszkodzenie całej struktury bulwy

UWAGA: Pojedynczy skoczek na roślinie może skutecznie przenieść bakterię w ciągu 6 godzin!

💰 Znaczenie ekonomiczne

Dane historyczne: Straty plonów przekraczające 50% w dotkniętych obszarach podczas wybuchów gradacji na początku XX wieku.

Współczesne straty:

Kalifornia/Baja California 2001-2003: Producenci pomidorów stracili 50-80% plonu
Teksas: Szacunki przemysłu – zebra chip może dotknąć >35% areału, straty roczne przekraczające 25 milionów USD
Nowa Zelandia: Miliony strat produkcyjnych plus utrata rynków eksportowych od wprowadzenia w 2006

Ryzyko dla Europy: Przy wprowadzeniu szacowane szkody 222 miliony EUR rocznie dla sektorów ziemniaka i pomidora!

🌍 Rozprzestrzenienie geograficzne

Zasięg rodzimy: Południowo-zachodnie USA i północny Meksyk.

Obecne występowanie:

Ameryka Północna: Zachodnie USA, okazjonalne wykrycia na wschodzie (Wisconsin 2012), sezonowe populacje w Kanadzie
Ameryka Środkowa: Salwador, Gwatemala, Honduras, Nikaragua
Ameryka Południowa: Ekwador, Peru, Kolumbia
Oceania: Nowa Zelandia (od maja 2006), Australia – Zachodnia Australia (2017, niezeradykowane na 2018)

Wzorzec migracji: Masowe wiosenne migracje na północ z wiatrem i wysokimi temperaturami z południowo-zachodnich zimowisk.

🛡️ Metody zwalczania

Monitoring: Żółte pułapki wodne, czerpaki, odkurzacze do odławiania dorosłych; wizualna kontrola liści pod kątem jaj i nimf.

Zwalczanie chemiczne:

Neonikotnoidy (imidaklopryd, tiametoksam)
Spiromesifen, pyriproksyfen, pymetrozyna, abamektyna
UWAGA: „Skoczki łatwo rozwijają oporność na insektycydy ze względu na wysoką płodność i krótkie pokolenia”

Kontrola biologiczna:

Wrogowie naturalni: larwy złotooków, biedronki, pasożytnicze błonkówki (Tamarixia triozae, Metaphycus psyllidis)
Grzyby entomopatogenne: Beauveria bassiana, Metarhizium anisopliae, Isaria fumosorosea – do 99% śmiertelności w laboratorium

Metody bioracjonalne: Oleje roślinne i mineralne, kaolin – znaczące odstraszanie i odpychanie od żerowania i składania jaj.

Brak odporności: Żadna odmiana ziemniaka nie wykazuje wystarczającej odporności na zebra chip.

🔍 Metody wykrywania i identyfikacji

Identyfikacja morfologiczna: Rozpoznanie charakterystycznych białych oznaczeń na odwłoku i małych rozmiarów odróżnia od innych skoczków.

Testy molekularne:

Real-time PCR na gen ITS2 – szybka identyfikacja z pojedynczego dorosłego, młodocianego lub jaja
Wykrywanie Candidatus Liberibacter solanacearum wymaga „próbek z 10 osobników”
Pobieranie próbek żółtymi pułapkami chromotropowymi lub ręcznie

Ocena objawów: Charakterystyczne wzorce uszkodzeń roślin wskazują na obecność.

📋 Status kwarantannowy

Klasyfikacja EPPO: Lista A1 – organizm kwarantannowy.

Status UE: Kwarantannowy organizm szkodliwy A1 (Załącznik II A).

Wymagania importowe:

Wszystkie towary wymagają Świadectw Fitosanitarnych z dokumentacją reeksportu
Owoce Solanaceae muszą pochodzić ze stref wolnych od szkodnika lub miejsc produkcji w całkowitej izolacji fizycznej
Pomidory mogą wchodzić przez Systems Approach: uprawa pod osłonami, usunięcie zielonych części, mycie i fumigacja
Rośliny psiankowatych do sadzenia zasadniczo zakazane; jeśli dozwolone – ze stref wolnych od szkodnika i patogenu
Sadzeniaki ze stref wolnych od patogenu; ziemniaki jadalne tylko do przetwórstwa przemysłowego

Środki eradykacyjne: Przy wybuchu – wyznaczenie stref zasiedlonych i ustanowienie stref buforowych.