📋 Chloridea virescens
📋 Zasięg występowania
Chloridea virescens (Fabricius) jest motylem z rodziny sówkowatych (Noctuidae). Występuje w Ameryce Północnej (Kanada, Meksyk, USA), Ameryce Środkowej (Barbados, Dominikana, Gwadelupa, Haiti, Jamajka, Kostaryka, Kuba, Martynika, Nikaragua, Portoryko, Saint Lucia, Salwador, Trinidad i Tobago) i Ameryce Południowej (Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Ekwador, Kolumbia, Paragwaj, Peru, Urugwaj, Wenezuela).
📋 Opis morfologiczny
Dorosłe mają długość ok. 15 mm i rozpiętość skrzydeł 28-35 mm oraz barwę brązową. Kuliste jaja są składane na kwiatach, owocach i pędach szczytowych. Samice produkują zwykle 300-500 jaj.
W pełni rozwinięte larwy mają długość 25,5-36 mm, a kolor ich ciała jest zmienny od jasnozielonego do różowawego, czerwonawego lub brązowawego z białawymi pasami grzbietowymi i bocznymi.
Poczwarki spotyka się w glebie.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
Owady mogą rozprzestrzeniać się w sposób naturalny (przelot motyli) na stosunkowo dużą odległość. Na większy dystans szkodnik może być przenoszony głównie wraz z roślinami do sadzenia gatunków żywicielskich, kwiatami ciętymi, owocami i warzywami. Znane są przypadki przechwycenia szkodnika między innymi na szparagach i miechunce peruwiańskiej importowanych do UE z Dominikany, Kolumbii, Meksyku i Peru.
🛡️ Zwalczanie
W celu zwalczania larw oraz postaci dorosłych szkodnika stosuje się opryski insektycydami.
📋 Status fitosanitarny
Gatunek Chloridea virescens nie jest agrofagiem kwarantannowym w krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce. Jakkolwiek, zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2022/1941, obowiązuje zakaz wprowadzania, przemieszczania, utrzymywania, rozmnażania lub uwalniania szkodnika na terytorium UE.
📷 Galeria
🔬 Morfologia i cykl życiowy
Jaja kuliste ze spłaszczoną podstawą, około 0,5-0,6 mm szerokości. Początkowo białawozielone, ciemnieją przed wylęgiem.
Gąsienice przechodzą 5 stadiów – od 1 mm noworodków do 45 mm dojrzałych. Ubarwienie zmienne: kremowe, brązowe, jasnozielone lub ciemnobrązowe z podłużnymi paskami.
Poczwarki ciemnobrązowe, błyszczące, około 21 mm długości, formowane w glebie.
Dorosłe ćmy brązowooliwkowe z trzema charakterystycznymi ciemnymi pasami poprzecznymi na przednich skrzydłach. Tylne skrzydła białawe z ciemnym brzegiem dystalnym.
Rozwój: Jajo 2-4 dni → gąsienice 1-2 stadium żerują na liściach (4-7 dni) → stadia 3-5 atakują struktury rozrodcze. 1-3 pokolenia na sezon uprawowy.
🌿 Rośliny żywicielskie
Ponad 210 gatunków roślin z 35 rodzin botanicznych!
Główne żywiciele ekonomiczne:
- Bawełna (Gossypium) – najważniejszy żywiciel
- Tytoń (Nicotiana) – stąd polska nazwa
- Ciecierzyca (Cicer arietinum)
- Pomidor (Solanum lycopersicum)
Najważniejsze rodziny:
- Bobowate (60 gatunków) – 75% zapisanych żywicieli
- Psiankowate (29 gatunków)
- Ślazowate (27 gatunków)
Inne: rośliny warzywne, strączkowe, ozdobne z różnych rodzin.
⚠️ Objawy i szkody
Uszkodzenia wczesnych stadiów:
- Drobne ślady żerowania na powierzchni liści
- Minimalne uszkodzenia wizualne
Uszkodzenia późniejszych stadiów (3-5):
- Otwory średnicy około 0,4 cm w owocach
- Wyrzucanie odchodów (frass) na zewnątrz owoców
- Żerowanie wewnętrzne na pąkach i torebkach bawełny
- Uszkodzenia kwiatów i liści tytoniu
- Powierzchniowe uszkodzenia pomidorów – szczególnie widoczne na gładkiej skórce
💰 Znaczenie ekonomiczne
Historycznie określany jako jeden ze szkodników „wartych miliard dolarów” w USA (razem z omacnicą prosowianką).
Wpływ ekonomiczny:
- Przed wprowadzeniem bawełny Bt: minimum 12 oprysków insektycydowych rocznie
- Transgenna bawełna Bt znacząco zredukowała straty
- Nadal istotny szkodnik w uprawach warzywnych i tytoniu
Koszty ochrony: Intensywna ochrona chemiczna wymagana w regionach występowania – znacząco zwiększa koszty produkcji.
🌍 Rozprzestrzenienie geograficzne
Dominacja w obu Amerykach: Od południowej Kanady przez Chile i Argentynę (34°S).
Trwałe populacje: Występują poniżej 37°N w Ameryce Północnej – tam, gdzie temperatura gleby nie spada poniżej zera przez dłuższy czas.
Migracje: Charakter wędrowny pozwala na tymczasowe rozszerzenie zasięgu poza normalne granice – ćmy mogą pokonywać duże odległości.
Status w Europie: Nieobecny – brak ustabilizowanych populacji. Zagrożenie importowe przez towary z obu Ameryk.
🛡️ Metody zwalczania
Integrowana ochrona (IPM):
- Transgenna bawełna Bt – główne narzędzie
- Insektycydy chemiczne
- Środki mikrobiologiczne: Bacillus thuringiensis, wirusy poliedrozy jądrowej
- Kontrola biologiczna (augmentatywna i konserwatywna)
- Praktyki agrotechniczne
Oporność na Bt: Dotychczas nie wykryto oporności polowej na toksynę Bt – sukces strategii refugium.
Substancje aktywne: Te same, które stosuje się przeciw Helicoverpa armigera mogą być skuteczne.
🔍 Metody wykrywania i identyfikacji
Monitoring polowy: Wizualna inspekcja wszystkich stadiów rozwojowych bez powiększenia.
Inspekcja towarów:
- Jaja najliczniejsze na porażonych produktach, ale trudne do wykrycia (małe, ukryte)
- Obecność odchodów (frass) wskazuje na zasiedlenie
- Gąsienice ukrywają się wewnątrz struktur roślinnych
- Dorosłe aktywnie latają gdy zaniepokojone
Identyfikacja:
- Metody morfologiczne dla jaj, gąsienic i dorosłych
- Poczwarki wymagają hodowli do stadium dorosłego
- Metody molekularne dostępne do potwierdzenia
📋 Status kwarantannowy
Lista EPPO: A1 (wcześniej Alert List).
Status UE: Środki nadzwyczajne.
Regulowane drogi rozprzestrzeniania:
- Sadzonki roślin żywicielskich
- Świeżo cięte części roślin
- Owoce roślin żywicielskich
Wymagane środki:
- Dokumentacja strefy wolnej od szkodnika
- Możliwa kwarantanna po wejściu do kraju
- Dla świeżych produktów: naświetlanie minimum 150 Gy
Dla Polski: Zagrożenie kwarantannowe głównie przez import produktów z obu Ameryk – szczególnie szparag, okra i Physalis. Wymagany nadzór w punktach importowych.