📋 Wprowadzenie
Eotetranychus lewisi jest roztoczem-przędziorkiem z rodziny przędziorkowatych (Acari: Tetranychidae), stanowiącym szkodnika podlegającego obowiązkowi zwalczania w Unii Europejskiej.
📋 Zasięg występowania
Przędziorek Lewisa występuje w Afryce (Libia, RPA), Ameryce (Kanada, USA, Ameryka Środkowa, kilka krajów Ameryki Południowej), Azji (Japonia, Filipiny, Iran i Tajwan). W Europie występuje na Maderze (uprawy gruntowe) oraz w Szwajcarii na poinsecji. Ponadto został odnotowany w Holandii, Polsce i Wielkiej Brytanii również na poinsecji (ogniska szkodnika w tych krajach uznano za wyniszczone).
🔬 Morfologia
Samica roztocza dorasta przeciętnie do 0,27 mm, a samiec do 0,36 mm. Ciało samicy jest barwy od jasno-żółtej do białawej; odnóża i gnatosoma (przednia część ciała zawierająca narządy gębowe) są białe ze słabo czerwonym odcieniem. Oznaczenie wymaga analizy prześwietlonych i spreparowanych osobników obu płci pod mikroskopem w świetle przechodzącym.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
W warunkach polowych najważniejszym sposobem rozprzestrzeniania się roztoczy jest ich przenoszenie przez wiatr. W obrocie międzynarodowym szkodnik może być przenoszony przede wszystkim z sadzonkami roślin żywicielskich oraz na owocach cytrusowych.
📋 Status fitosanitarny
W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce gatunek Eotetranychus lewisi podlega obowiązkowi zwalczania – jest to agrofag kwarantannowy w Unii.
🔬 Morfologia i cykl życiowy
Dorosłe samice mają ubarwienie jasnożółte do białawego z białawymi nogami. Długość ciała 270-360 µm (bardzo małe!).
Jaja kuliste, białawe do słabo pomarańczowych, z charakterystycznym kolcem bez odciągów (cecha odróżniająca od przędziorka czerwonawego cytrusów).
Cykl rozwojowy zależy od temperatury i żywiciela:
- Na poinsecji: 19,8 dni w 20°C do 13,2 dni w 28°C; optimum reprodukcji (17,7 potomstwa/samicę) w 24°C
- Na truskawce: 32,7 dni w 15°C do 10,6 dni w 25°C
- Na cytrusach: średnio 12 dni (samce) do 14,5 dni (samice) w 17-23°C
Parametry termiczne: Próg termiczny 8,3°C; gwałtowny wzrost śmiertelności powyżej 28°C.
🌿 Rośliny żywicielskie
Ponad 80 udokumentowanych gatunków żywicieli!
Główni żywiciele:
- Cytrusy – pomarańcze, cytryny, grejpfruty
- Poinsecja (gwiazda betlejemska) – Euphorbia pulcherrima
- Truskawka – Fragaria × ananassa
- Papaja – Carica papaya
- Brzoskwinia – Prunus persica
- Winorośl – Vitis vinifera
Rodziny botaniczne: Euphorbiaceae, Rosaceae, Solanaceae, Pinaceae i wiele innych.
⚠️ Objawy i szkody
Na cytrusach:
- Nakrapianie owoców, srebrzenie/rdzawienie na cytrynach i pomarańczach
- Minimalne uszkodzenia liści mimo pajęczyn
Na poinsecji:
- Nakrapiane liście z żółtymi plamkami
- Międzyżyłkowe żółknięcie
- Ciężkie przypadki: masowe opadanie liści i obfita przędza
Na papai: Chloroza i deformacja młodych liści przypominająca infekcję wirusową; ciężkie porażenia powodują utratę blaszki liściowej.
Na truskawce: „Chloroza i brązowienie liści” z przędzą i zmniejszona produkcja owoców.
💰 Znaczenie ekonomiczne
Poinsecje i rośliny ozdobne:
- Poważne straty w szklarniach przez przebarwienie i opadanie liści wpływające na wartość handlową
- Szczególnie szkodliwy podczas sezonu świątecznego (produkcja gwiazd betlejemskich)
Inne uprawy:
- Niewielki wpływ na cytrusy
- Narastające znaczenie ekonomiczne na truskawkach w Kalifornii
- Negatywny wpływ na papaje w Ameryce Środkowej i brzoskwinie w Meksyku
🌍 Rozprzestrzenienie geograficzne
Pochodzenie: Prawdopodobnie Ameryka Środkowa.
Obecne występowanie:
- Ameryka Północna: Południowe USA (Kalifornia, Arizona, Floryda), Kanada
- Ameryka Środkowa i Karaiby: Meksyk, Kostaryka, Gwatemala, Kuba
- Ameryka Południowa: Boliwia, Chile, Peru
- Europa: Portugalia (Madera)
- Afryka: Libia
- Azja: Japonia, Filipiny, Tajwan, Iran
🛡️ Metody zwalczania
Zwalczanie chemiczne (skuteczne akarycydy):
- Abamektyna, acechinocyl, bifenazat
- Spiromesifen, etoksazol
- Fenpiroksymat, heksytiazoks
Kontrola biologiczna:
- Drapieżne roztocza: Neoseiulus californicus, N. fallacis
- Amblyseius andersoni, A. longispinosus
- Wciornastki drapieżne
🔍 Metody wykrywania i identyfikacji
Wyzwania: Przędziorki są „niezwykle trudne do wykrycia” przy niskich gęstościach ze względu na submilimetrowe rozmiary.
Metody inspekcji:
- Szukanie białawych/żółtawych plamek na spodniej stronie liści
- Oglądanie pod mikroskopem stereoskopowym
- Obecność przędzy i wylinków (exuviae)
Identyfikacja: Wymaga mikroskopowania klarowanych preparatów. Kluczowe cechy: barwa, budowa kolców na jajach, budowa ciała samic.
📋 Status kwarantannowy
Status UE: Kwarantannowy organizm szkodliwy A1 (Załącznik II A).
Wymagania fitosanitarne:
- Importowane poinsecje i rośliny do sadzenia muszą pochodzić ze stref produkcji wolnych od szkodnika
- Ryzyko niższe dla truskawki/maliny ze względu na ścisłą kontrolę rozmnażania
- Owoce cytrusowe mało prawdopodobna droga transmisji (zabiegi pozbiorowe)
Dla Polski: Zagrożenie głównie dla szklarniowej produkcji poinsecji i innych roślin ozdobnych. Import sadzonek z Ameryki Północnej i Środkowej wymaga szczególnej kontroli.