🌍 Występowanie
Candidatus Phytoplasma prunorum jest sprawcą europejskiej żółtaczki drzew pestkowych (European Stone Fruit Yellows – ESFY). Patogen występuje we wszystkich krajach Europy, stanowiąc powszechne zagrożenie dla upraw drzew pestkowych w tym regionie. Poza Europą odnotowano kilka przypadków choroby w krajach Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, w tym w Egipcie, Tunezji i Iranie.
W Polsce również stwierdzono obecność tego patogena, wykrywając go w pojedynczych przypadkach w uprawach brzoskwini, moreli, czereśni, wiśni i śliwy. Choroba znana jest pod różnymi nazwami, obejmującymi między innymi chlorotyczny liściozwój moreli, leptonekrozę śliwy, żółtaczkę brzoskwini, zamieranie drzew pestkowych, rozetowatość brzoskwini oraz chorobę Moliéra.
🌱 Rośliny żywicielskie
Candidatus Phytoplasma prunorum poraża przede wszystkim rośliny z rodzaju Prunus, ze szczególnym nasileniem na morelach (Prunus armeniaca), śliwie japońskiej (Prunus salicina) oraz brzoskwini (Prunus persica). Patogen notowany był również na czereśni (Prunus avium) i wiśni (Prunus cerasus). Podatne na infekcję są zarówno rośliny sadownicze uprawiane dla owoców, jak i rośliny ozdobne z rodzaju Prunus.
⚠️ Objawy porażenia
Objawy chorobowe wywołane przez Candidatus Phytoplasma prunorum są zróżnicowane w zależności od gatunku lub odmiany rośliny żywicielskiej oraz panujących warunków środowiskowych. Najbardziej wyraźne objawy są widoczne przed okresem kwitnienia oraz pod koniec lata.
Do typowych symptomów należą chloroza i charakterystyczne zwijanie się liści ku górze oraz przedwczesne rozwijanie się pączków. Na liściach obserwuje się tworzenie rozet, zgrubienie nerwów, zdrobnienie oraz przebarwienia w kolorze czerwonym. Kwiaty ulegają deformacji, owoce są znacznie mniejsze niż normalnie i przedwcześnie opadają. Charakterystyczną cechą jest wzrost roślin poza sezonem wegetacyjnym, w okresie zimowym, co sprawia, że stają się bardziej podatne na przemarzanie.
Objawy na morelach obejmują zwijanie się liści ku górze, chlorozę i czerwienienie liści, nagłe zamieranie drzewa podczas sezonu wegetacyjnego oraz drobnienie i więdnięcie owoców. Na brzoskwiniach charakterystyczne jest zgrubienie nerwów na blaszce liściowej wraz z korkowaceniem tkanki wokół nerwów, czerwone zabarwienie i zwijanie się liści ku górze oraz nekrozy wiązek przewodzących. Po okresie zimy widoczne są brązowe przebarwienia i nekrozy łyka.
Na śliwie japońskiej obserwuje się zwijanie brzegów liści ku górze, chlorozę i drobnienie liści, tworzenie rozet oraz nekrozy wiązek przewodzących. Porażenie innych gatunków śliwy często przebiega bezobjawowo. Na czereśni i wiśni choroba objawia się lekkimi chlorozami w okresie letnim, deformacją owoców oraz tworzeniem rozet. Młode pędy pozostają niezdrewniałe.
📉 Szkodliwość
Europejska żółtaczka drzew pestkowych może powodować znaczne straty ekonomiczne w uprawach sadowniczych. Choroba prowadzi do obniżenia jakości i ilości plonów owoców, przedwczesnego opadania owoców oraz osłabienia drzew, co zwiększa ich podatność na przemarzanie. W skrajnych przypadkach może dojść do nagłego zamierania drzew podczas sezonu wegetacyjnego, prowadząc do całkowitej utraty wartości produkcyjnej poszczególnych roślin.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
Candidatus Phytoplasma prunorum jest przenoszona głównie przez miodówkę śliwową (Cacopsylla pruni), która pełni funkcję wektora patogena. Owad ten podczas żerowania na porażonych roślinach pobiera sok zawierający patogen, a następnie przenosi go na zdrowe rośliny podczas kolejnych żerowań.
Drugą istotną drogą rozprzestrzeniania się patogena jest przemieszczanie porażonego materiału rozmnożeniowego – sadzonek, podkładek i zrazów do szczepienia. Transport materiału szkółkarskiego stanowi szczególne zagrożenie dla wprowadzenia choroby na nowe obszary.
🛡️ Zwalczanie
Skuteczne zwalczanie choroby wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego kontrolę wektora poprzez zwalczanie miodówki śliwowej, usuwanie porażonych drzew w celu eliminacji źródła infekcji oraz stosowanie wyłącznie zdrowego materiału rozmnożeniowego pochodzącego ze sprawdzonych źródeł. Istotne znaczenie ma regularna inspekcja sadów i wczesne wykrywanie objawów choroby.
⚖️ Status prawny
W Unii Europejskiej, w tym w Polsce, Candidatus Phytoplasma prunorum jest regulowanym agrofagiem niekwarantannowym (RAN) na roślinach ozdobnych przeznaczonych do sadzenia z rodzaju Prunus oraz na następujących gatunkach roślin sadowniczych przeznaczonych do sadzenia: czereśnia (Prunus avium), morela (Prunus armeniaca), wiśnia (Prunus cerasus), śliwa domowa (Prunus domestica), migdał (Prunus dulcis), brzoskwinia (Prunus persica) i śliwa japońska (Prunus salicina). Rośliny przeznaczone do sadzenia przemieszczane w Unii Europejskiej muszą być wolne od tego patogena, co wymaga certyfikacji fitosanitarnej materiału szkółkarskiego.
📚 Źródła
- Ulotka informacyjna PIORiN (PDF)
- EPPO Global Database