🌍 Występowanie
Grzyb Geosmithia morbida powoduje zamieranie orzecha zwane chorobą tysiąca raków. Wektorem grzyba jest chrząszcz Pityophthorus juglandis. Dotychczas zarówno grzyb jak i jego wektor stwierdzono w USA i we Włoszech. Wektor ponadto występuje w Meksyku.
Larwy P. juglandis są łukowato zgięte, beznogie, białawe, długości ok. 2 mm. Poczwarki są białawe, długości ok. 3 mm. Dorosłe chrząszcze, które dorastają do ok. 1,8–2,0 mm, są krępej budowy ciała typowej dla korników, barwy brązowej.
🌱 Rośliny żywicielskie
Najbardziej podatny na porażenie jest orzech czarny (Juglans nigra). Objawy choroby obserwowano także na orzechu kalifornijskim (J. californica), orzechu hindsii (J. hindsii), mieszańcach orzecha np. J. hindsii x J. regia. Czasami objawy porażenia stwierdzano na orzechu szarym (J. cinerea) i na orzechu włoskim (J. regia). Wśród gospodarzy grzyba wymienia się skrzydłorzech kaukaski (Pterocarya fraxinifolia), japoński (Pterocarya rhoifolia) i chiński (Pterocarya stenoptera).
⚠️ Objawy porażenia
Pierwsze objawy chorobowe obserwuje się w wierzchołkowej części korony drzew. Grzyb powoduje chlorozę, a następnie brunatnienie i opadanie liści, więdnięcie gałęzi oraz zamieranie całych konarów. Poniżej miejsca zamierania obserwuje się wzmożony wzrost młodych pędów. Na pniach i konarach, wokół miejsc żerowania wektora, tworzą się bardzo liczne raki, okrągłe do wydłużonych. Po zdjęciu kory, widoczna jest nekrotyczna tkanka floemu oraz galerie chrząszcza. Patogen niszczy tkanki przewodzące i powoduje olbrzymie ilości drobnych raków oraz nekroz, co w przeciągu 4–6 lat od infekcji prowadzi do całkowitego zamarcia drzew.
Uszkodzeniami wywoływanymi przez P. juglandis jest występowanie na powierzchni kory grubszych gałęzi i pni otworów wyjściowych chrząszczy o średnicy ok. 1 mm. Pod korą występują żerowiska szkodnika w postaci chodników macierzystych drążonych przez chrząszcze w łyku i górnej warstwie drzewna, przebiegających w poprzek słojów drewna oraz chodników larwalnych odchodzących od chodników macierzystych, drążonych w łyku, przebiegających równolegle do słojów drewna, zakończonych kolebkami poczwarkowymi.
📉 Szkodliwość
Patogen niszczy tkanki przewodzące drzew orzechowych i powoduje powstawanie olbrzymiej ilości drobnych raków oraz nekroz. W przeciągu 4–6 lat od infekcji dochodzi do całkowitego zamarcia porażonych drzew. Choroba stanowi poważne zagrożenie dla upraw orzechów.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
Geosmithia morbida tworzy bardzo liczne zarodniki konidialne, które są przenoszone przez chrząszcza Pityophthorus juglandis. Patogen rozwija się w korytarzach tego owada, powodując powolne zamieranie drzew. Dotychczas nie stwierdzono porażenia drzew orzechowców przez patogena bez obecności jego wektora. Chrząszcz i grzyb mogą być przenoszone z drewnem i jego produktami oraz korą. Źródłem choroby może być również porażony materiał szkółkarski. Owoce nie uczestniczą w rozprzestrzenieniu choroby, ponieważ grzyb G. morbida nie poraża drzew w sposób systemiczny, a chrząszcz P. juglandis się nimi nie żywi i ich nie zasiedla.
🛡️ Zwalczanie
W przypadku jakichkolwiek podejrzeń co do obecności agrofagów na orzechach i innych roślinach żywicielskich, należy poinformować o tym fakcie najbliższą jednostkę organizacyjną Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN). Oddziały PIORiN umiejscowione są w większości miast powiatowych. Dane kontaktowe tych jednostek znajdują się na stronie http://piorin.gov.pl/.
⚖️ Status prawny
W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce grzyb Geosmithia morbida i jego wektor Pityophthorus juglandis podlegają obowiązkowi zwalczania (są to agrofagi kwarantannowe w Unii).
📚 Źródła
- Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa
- Ulotka PIORiN: Geosmithia morbida i Pityophthorus juglandis
🔍 Metody wykrywania
Do wykrywania stosuje się: pułapki. Szczegółowe protokoły diagnostyczne dostępne są w standardach EPPO (PM7).
