📋 Wprowadzenie
Lycorma delicatula jest pluskwiakiem równoskrzydłym (Homoptera) z rodziny Fulgoridae, stanowiącym zagrożenie dla roślin zdrewniałych w Polsce.
📋 Zasięg występowania
Pochodzi prawdopodobnie z Chin. W Azji notowany jest także w Japonii, Korei, na Tajwanie i w Wietnamie. W 2014 roku został on po raz pierwszy stwierdzony w USA (stan Pensylwania). W kolejnych latach odnotowano jego występowanie w stanach: Connecticut, Delaware, Maryland, New Jersey, Nowy Jork, Wirginia i Zachodnia Wirginia, a ostatnio też w stanach Maine i Massachusetts.
🔬 Morfologia
Złoża jajowe (30-50 jaj), wielkości kilku centymetrów, składane są na pniach drzew, kamieniach, pojazdach, murach itp. Złoża jajowe pokryte żółtawo-brązowym woskowym nalotem, który czyni je odpornymi na środki ochrony roślin. Niekiedy tworzą one większe zgrupowania.
Występują 4 stadia larwalne (nimfy). Osobniki pierwszych trzech stadiów są czarne z białymi plamami, a u osobników czwartego stadium oprócz białych kropek pojawiają się czerwone plamy. Dorosłe samce mają 20,5-22 mm, a samice 24-26,5 mm długości. Skrzydła pierwszej pary są szarawe z czarnymi plamami, a ich końce są siatkowane. Tylne skrzydła częściowo są czerwone z czarnymi plamami, a ich pozostała część jest biało-czarna.
📉 Szkodliwość
Nimfy (stadia młodociane) spotyka się na gałęziach, natomiast osobniki dorosłe głównie na pniach drzew. Odżywiają się one sokiem roślin. W wyniku żerowania na gałęziach i pniach powstają zranienia, z których wycieka sok roślin przywabiający inne owady (mrówki, pszczoły, osy i szerszenie).
Osobniki L. delicatula wytwarzają rosę miodową, na której rozwijają się grzyby czernidłowe. Z czasem dochodzi do obumierania liści, a nawet całych roślin. Na obecność szkodnika wskazuje też obecność na pniach charakterystycznych złóż jajowych. W USA L. delicatula wywołuje szkody gospodarcze w uprawach różnych roślin zdrewniałych, a w Korei jest groźnym szkodnikiem winorośli.
🔄 Rozprzestrzenianie
Osobniki dorosłe mogą rozprzestrzeniać na niewielki dystans poprzez przeloty oraz wykonując skoki. Na większą odległość mogą one przenikać wraz z materiałem szkółkarskim, ciętymi gałęziami oraz nieokorowanym drewnem z gatunków żywicielskich. Złoża jajowe mogą być przenoszone na opakowaniach, środkach transportu itp.
📋 Status fitosanitarny
W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce, gatunek Lycorma delicatula podlega obowiązkowi zwalczania (jest to agrofag kwarantannowy w Unii).
🔬 Morfologia stadiów rozwojowych
Jaja: składane w masach po 30–50 sztuk, ułożone w 3–5 rzędach, pokryte woskowatą substancją początkowo białoszarą, ciemniejącą z czasem. Wymiary pojedynczego jaja: około 1 mm.
Nimfy (stadia 1–3): czarne z białymi plamkami, wielkość 3,5–9,5 mm w zależności od stadium.
Nimfa (stadium 4): jaskrawoczerwona barwa głowy i tułowia, 11–15 mm długości.
Dorosłe: skrzydła szarawe z czarnymi plamkami, tylne skrzydła z czerwoną podstawą. Długość ciała 21–27 mm, samice wyraźnie większe od samców.
🌿 Rośliny żywicielskie
Preferowany żywiciel: bożodrzew wschodni (Ailanthus altissima) – kluczowy dla wszystkich stadiów rozwojowych.
Lista żywicieli obejmuje ponad 300 gatunków roślin, w tym:
- Drzewa: orzech (Juglans), klon (Acer), wierzba (Salix), brzoza, dąb
- Uprawy: winorośl (Vitis) – szczególnie zagrożona, jabłoń, brzoskwinia, śliwa
- Rośliny ozdobne: róża, sumak
⚠️ Objawy uszkodzeń
Na drzewach: flagowanie i więdnięcie gałęzi, „płaczące” rany na pniach i gałęziach z wyciekiem soków.
Spadź miodowa: owady wydzielają duże ilości lepkiej spadzi, na której rozwija się czerniak (sooty mould), pokrywający liście i owoce.
Na winorośli: obniżenie plonów, zmniejszenie zawartości cukru w owocach, osłabienie krzewów przed zimą.
🌍 Historia inwazji
Pochodzenie: Chiny, Wietnam, Indie.
Korea Południowa: od 2004 r. – poważny szkodnik winnic.
Japonia: od 2008 r.
USA: pierwsze wykrycie w 2014 r. w Pensylwanii (hrabstwo Berks). Do 2023 r. rozprzestrzenienie na kilkanaście stanów północno-wschodnich. Prawdopodobnie introdukowany z importowanym kamieniem ogrodowym lub materiałami budowlanymi.
Gatunek rozwija jedno pokolenie rocznie, przezimowując w stadium jaja na korze drzew, kamieniach, kontenerach – co ułatwia transport bierny.
🛡️ Metody zwalczania
Zwalczanie chemiczne: opryski kontaktowe i systemiczne – skuteczne, szczególnie na wczesnych stadiach nimfalnych.
Metody fizyczne:
- Lepowe opaski na pnie drzew (sticky tree bands)
- Pułapki okrążające pień (circle trunk traps)
- Siatki wykluczające
- Zdrapywanie i niszczenie złóż jaj
Zwalczanie biologiczne: trwają badania nad pasożytem jaj Anastatus orientalis. Naturalnych wrogów w Ameryce i Europie brak.
Usuwanie bożodrzewu: eliminacja preferowanego żywiciela może ograniczyć populację.
🔍 Metody wykrywania
Inspekcja wizualna: poszukiwanie charakterystycznych złóż jaj na korze, kamieniach, pojazdach. Nimfy i dorosłe łatwe do zauważenia dzięki jaskrawym barwom.
Monitoring: pułapki lepowe na pniach bożodrzewu i innych żywicieli. Obserwacja spadzi miodowej i czerniaka na liściach.
Identyfikacja: morfologiczna (charakterystyczne ubarwienie) lub molekularna (PCR) dla potwierdzenia gatunku.
