📋 Zasięg występowania i opis
Metcalfa pruinosa (Say) jest pluskwiakiem z rodziny Flatidae. Został on stwierdzony w Kanadzie, Meksyku i USA, a ponadto na Bermudach, Jamajce, Kubie i Portoryko, w Korei Południowej i w kilkunastu krajach Europejskich. W 2020 r. szkodnika wykryto po raz pierwszy w Polsce, na terenie Warszawy (kilka osobników na surmii). W trakcie badań przeprowadzonych w 2021 r. wykryto występowanie w tym mieście licznych kolonii tego owada.
Osobniki dorosłe mają długość 7-8 mm i są zaopatrzone w dwie pary skrzydeł. Grzbietowa powierzchnia ciała i przednie skrzydła są czarno brązowe, pokryte białawą, proszkową wydzieliną, która sprawia, że przyjmuje ona barwę niebieskoszarą. Charakterystyczna para ciemnych plam znajduje się na podstawowej połowie każdego przedniego skrzydła. Nimfy mają miękkie ciało otoczone przez wydłużone włókna białego, woskowego nalotu, czasami pokrywające całe ciało. Są one szczególnie długie na końcu odwłoka. Po usunięciu warstwy woskowej ciało nimfy jest białe do jasnozielonego, czasami z ochrowym odcieniem. Ta sama woskowa wydzielina osadza się na liściach i pędach, na których żerują nimfy. Długość nimf ostatniego stadium wynosi ok. 5-6 mm.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania i przenikania
W sposób naturalny gatunek ten rozprzestrzenia się na niewielki dystans. Na większą odległość może być on przenoszony wraz z roślinami gatunków żywicielskich.
📋 Wymagania fitosanitarne
W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce gatunek Metcalfa pruinosa nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w Unii).
🔬 Morfologia
Dorosły: długość 5,5–8 mm. Ciało pokryte niebiesko-szarym nalotem woskowym nadającym charakterystyczny matowy wygląd. Skrzydła dachowato złożone nad ciałem. Oczy czerwone.
Nimfy: białe, pokryte puszystymi, woskowymi wydzielinami tworzącymi charakterystyczne „ogonki”. Bardzo ruchliwe, skaczące.
Jaja: składane w szczelinach kory, zimują.
🔄 Cykl życiowy
Jedno pokolenie rocznie.
Zimowanie: jako jaja w szczelinach kory.
Wylęg nimf: maj–czerwiec.
Pojawienie się dorosłych: lipiec–sierpień.
Stadium dorosłe: do września–października.
Składanie jaj: koniec lata, pod korą żywicieli.
🌿 Rośliny żywicielskie
Gatunek skrajnie polifagiczny – ponad 200 gatunków żywicieli z różnych rodzin:
Rośliny sadownicze:
- Cytrusy, winogrona, jabłoń, grusza, brzoskwinia, śliwa
- Kiwi, figa
Rośliny ozdobne: magnolia, róża, lawenda, ligustr, bukszpan, hortensja
Drzewa: klon, jesion, lipa, dąb, akacja, robinia
Warzywa: soja, pomidor, papryka
⚠️ Objawy i szkody
Spadź: masowe wydzielanie słodkiej spadzi pokrywającej liście, owoce i powierzchnie pod drzewami.
Czerniaki: na spadzi rozwijają się grzyby sadzakowe (czerniaki), pokrywające liście i owoce czarnym nalotem.
Konsekwencje:
- Redukcja fotosyntezy
- Osłabienie roślin przy masowych pojawach
- Obniżenie jakości handlowej owoców
- Problem estetyczny w parkach i ogrodach
Szkodnik raczej „uciążliwy” niż bezpośrednio niszczący, ale może powodować znaczące straty jakościowe.
🌍 Historia inwazji w Europie
Pochodzenie: Ameryka Północna (wschodnie USA).
Inwazja do Europy:
- 1979: pierwsze wykrycie we Włoszech (Wenecja Euganejska)
- Lata 80.: rozprzestrzenienie we Włoszech
- Lata 90.: Francja, Słowenia, Chorwacja, Szwajcaria
- 2000+: Austria, Węgry, Grecja, Hiszpania, Portugalia
- Obecnie obecny w większości krajów śródziemnomorskich i środkowoeuropejskich
🛡️ Metody zwalczania
Zwalczanie biologiczne – SUKCES:
Neodryinus typhlocybae – błonkówka pasożytnicza introdukowana z Ameryki Północnej. Samica składa jaja do ciała nimfy, larwa pasożyta zjada żywiciela od środka. Bardzo skuteczne – w wielu regionach zredukowało populacje do akceptowalnego poziomu.
Zwalczanie chemiczne:
- Rzadko konieczne przy obecności pasożyta
- W razie potrzeby: oleje mineralne, pyretroidy
- Zabiegi najskuteczniejsze na nimfy
🔍 Metody wykrywania
Inspekcja wizualna:
- Charakterystyczne białe, puszyste nimfy na pędach
- Szaroniebieskawe dorosłe na liściach i pędach
- Spadź i czerniaki na liściach
- Woskowe wydzieliny na roślinach
Owad łatwy do rozpoznania dzięki charakterystycznemu wyglądowi.
