🌍 Występowanie
Xylella taiwanensis jest bakterią opisaną naukowo stosunkowo niedawno. Po raz pierwszy została zidentyfikowana w 1993 roku jako szczep Xylella fastidiosa, groźnego patogena wielu gatunków roślin, podlegającego obowiązkowi zwalczania w krajach Unii Europejskiej. Szczegółowe analizy molekularne i genetyczne przeprowadzone w kolejnych latach pozwoliły na wyodrębnienie tego szczepu jako nowego gatunku o nazwie Xylella taiwanensis w 2016 roku.
Jak dotąd bakterię tę notowano wyłącznie na Tajwanie. Nie ma potwierdzonych doniesień o jej występowaniu w innych regionach świata, co czyni jej zasięg geograficzny bardzo ograniczonym.
🌱 Rośliny żywicielskie
Jedynym jak dotąd poznanym gatunkiem żywicielskim bakterii Xylella taiwanensis jest grusza azjatycka (Pyrus pyrifolia). W Europie niewielkie uprawy komercyjne tej rośliny spotyka się w kilku krajach. W Polsce grusza azjatycka jest uprawiana rzadko, najczęściej w uprawach amatorskich na działkach i w ogrodach przydomowych.
Na Tajwanie nie uprawia się gruszy pospolitej (Pyrus communis), która jest powszechnie uprawiana w Europie, dlatego trudno ocenić, czy Xylella taiwanensis mogłaby rozwijać się na tym gatunku. Podobnie brak jest danych dotyczących podatności innych gatunków z rodzaju Pyrus na porażenie przez tę bakterię.
⚠️ Objawy porażenia
Objawy wywołane przez Xylella taiwanensis na roślinach gruszy azjatyckiej określa się jako oparzenia liści. Choroba charakteryzuje się brązowieniem brzegów, wierzchołków i żyłek liści. Następnie występuje stopniowe przebarwienie całych liści oraz ich zamieranie i przedwczesne opadanie.
Pędy wytwarzające owoce ulegają zamieraniu, co bezpośrednio skutkuje obniżeniem plonów. W miarę postępu choroby następuje obumieranie coraz większej liczby gałęzi, prowadząc ostatecznie do śmierci zainfekowanych drzew w ciągu 3-6 lat od wystąpienia pierwszych objawów. Choroba ma zatem charakter postępujący i prowadzi do całkowitego zniszczenia porażonych drzew.
📉 Szkodliwość
Xylella taiwanensis wywołuje szkody w uprawie gruszy azjatyckiej zwłaszcza na nizinnych obszarach Tajwanu, które w zależności od lokalizacji znajdują się w strefie klimatu subtropikalnego lub umiarkowanego. Bakteria wpływa na obniżenie plonów oraz pogorszenie jakości owoców. Jednak dostępne dane nie zawierają szczegółowych informacji dotyczących wielkości wywoływanych strat ekonomicznych.
Ze względu na ograniczony zasięg występowania bakterii i wąski zakres żywicieli, choroba ma obecnie lokalne znaczenie gospodarcze, ograniczone do upraw gruszy azjatyckiej na Tajwanie.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
Rozprzestrzenianie się Xylella taiwanensis z rośliny na roślinę w obrębie plantacji prawdopodobnie odbywa się z udziałem owadów odżywiających się sokiem roślin, podobnie jak ma to miejsce w przypadku spokrewnionego gatunku Xylella fastidiosa. Jednak jak dotąd nie zidentyfikowano żadnego konkretnego wektora odpowiedzialnego za przenoszenie X. taiwanensis.
Na większe odległości bakteria może być przenoszona z materiałem rozmnożeniowym – na roślinach gruszy azjatyckiej przeznaczonych do sadzenia oraz na materiale wykorzystywanym do szczepienia. Transport porażonego materiału szkółkarskiego stanowi potencjalne zagrożenie dla wprowadzenia patogena na nowe obszary.
🛡️ Zwalczanie
W dostępnych źródłach brak jest szczegółowych informacji dotyczących metod zwalczania Xylella taiwanensis. Ze względu na podobieństwo do gatunku Xylella fastidiosa można przypuszczać, że istotne znaczenie ma stosowanie zdrowego materiału szkółkarskiego, usuwanie i niszczenie porażonych drzew oraz kontrola potencjalnych wektorów owadzich.
⚖️ Status prawny
W Unii Europejskiej, w tym w Polsce, Xylella taiwanensis obecnie nie podlega obowiązkowi zwalczania i nie jest klasyfikowana jako agrofag kwarantannowy. Jakkolwiek kategoryzacja agrofaga przeprowadzona przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) pozwala stwierdzić, że patogen ten odpowiada kryteriom pozwalającym uznać go za potencjalnego agrofaga kwarantannowego w Unii Europejskiej.
Oznacza to, że w przyszłości status prawny tego patogena może ulec zmianie, jeśli zostanie przeprowadzona szczegółowa ocena ryzyka fitosanitarnego i podjęta zostanie decyzja o wprowadzeniu regulacji dotyczących tego gatunku bakterii.
📚 Źródła
- Ulotka informacyjna PIORiN (PDF)
- EFSA – European Food Safety Authority