Anthonomus eugenii

🔬 Morfologia i cykl życiowy

Dorosłe chrząszcze osiągają długość 2,0-3,5 mm i szerokość 1,5-1,8 mm. Ubarwienie ciemnobrązowe do szarego, pokryte drobnymi białymi lub żółtymi łuskami. Charakterystyczny wydłużony ryjek typowy dla ryjkowcowatych. Świeżo przepoczwarczone osobniki mają jaśniejsze zabarwienie.

Larwy są beznożne, kształtu litery „C”, osiągają do 5 mm długości. Ciało szarobiałe z jasnobrązową głową. Całkowity rozwój wewnątrz owoców.

Cykl rozwojowy w temperaturze 26-28°C trwa zaledwie 14 dni: stadium jaja 2,5-3 dni, larwa 6-12 dni, poczwarka 3-6 dni. W 21°C rozwój wydłuża się do 3 tygodni, a w 15°C do 6 tygodni. Optimum temperaturowe wynosi 30°C.

Płodność jest bardzo wysoka: samice składają 5-7 jaj dziennie, łącznie 340-600 jaj przez okres około 51 dni składania. W ciepłym klimacie rozwija się wiele pokoleń rocznie.

🌿 Rośliny żywicielskie

Główne żywiciele (składanie jaj i pełny rozwój):

• Capsicum annuum – papryka roczna (wszystkie odmiany)
• Capsicum baccatum, C. chinense, C. frutescens – inne gatunki papryki
• Solanum melongena – oberżyna (bakłażan)
• Dzikie gatunki z rodzaju Solanum

Żywiciele alternatywni (żerowanie dorosłych, bez rozwoju larw):

• Datura stramonium – bieluń dziędzierzawa
• Solanum lycopersicum – pomidor (żerowanie, ale bez składania jaj)
• Solanum tuberosum – ziemniak (tylko żerowanie)
• Physalis pubescens – miechunka, Nicotiana – tytoń

⚠️ Objawy i szkody

Żerowanie dorosłych: Chrząszcze żerują na liściach, kwiatach, łodygach i owocach, tworząc charakterystyczne ciemne plamki i otwory wejściowe o średnicy 2-5 mm. Uszkodzenia mogą być mylone z żerowaniem ślimaków lub gąsienic.

Szkody larwalne są najpoważniejsze – larwy żerują wewnątrz owoców na nasionach i rozwijającej się tkance, powodując:

• Deformacje i przebarwienia owoców
• Brązowienie rdzenia owocu
• Przedwczesne dojrzewanie i opadanie owoców
• Wtórne infekcje grzybowe (Alternaria alternata) – zgnilizna owoców

Najpoważniejszym uszkodzeniem jest niszczenie pąków kwiatowych i młodych zawiązków – żółkną i opadają masowo.

💰 Znaczenie ekonomiczne

Słonik paprykowy jest jednym z najgroźniejszych szkodników papryki w Ameryce Północnej i Środkowej.

Straty plonów:

• Średnie straty w USA: około 10%
• Bez zwalczania straty sięgają 30-90% plonu
• Dokumentowane przypadki całkowitej utraty plonu

Dane historyczne: W 1926 roku straty w uprawach papryki w Kalifornii wyniosły 500 000 dolarów. W Puerto Rico obliczono ekonomiczny próg szkodliwości na zaledwie 0,01 dorosłych osobników na roślinę.

Próg zwalczania: 1-5% uszkodzonych pąków kwiatowych wymaga podjęcia działań ochronnych.

🌍 Rozprzestrzenienie i historia inwazji

Pochodzenie: Meksyk – ojczyzna dziko rosnących papryki.

Obecne występowanie:

• Ameryka Północna: Kanada (Ontario), USA (Arizona, Kalifornia, Floryda, Georgia, Hawaje, Luizjana, New Jersey, Nowy Meksyk, Karolina Płn./Płd., Teksas, Wirginia)
• Ameryka Środkowa: Belize, Kostaryka, Salwador, Gwatemala, Honduras, Nikaragua, Panama
• Karaiby: Dominikana, Jamajka, Puerto Rico
• Oceania: Polinezja Francuska

Wtargnięcia do Europy:

• Holandia 2012: Wykrycie w szklarniach, eradykacja zakończona w 2013
• Włochy 2013: Wykrycie na polu, eradykacja trwała do 2020 roku

Ekspansja z Meksyku do Ameryki Środkowej, Karaibów i południowych stanów USA nastąpiła na początku XX wieku.

🛡️ Metody zwalczania

Zwalczanie chemiczne: W Teksasie dostępnych jest 8-15 różnych insektycydów. Oksamyl wykazał najwyższą skuteczność w Puerto Rico. Insektycydy działają tylko na dorosłe osobniki – larwy są chronione wewnątrz owoców.

Monitoring: Żółte tablice lepowe służą do monitorowania populacji i wyznaczania optymalnego terminu zabiegów.

Metody agrotechniczne:

• Dobór odmian o różnym terminie dojrzewania owoców
• Niszczenie resztek pożniwnych po zbiorze – eliminuje zimujące populacje

Eradykacja (protokół kanadyjski): Usunięcie wszystkich resztek roślinnych ze szklarni, oprysk wapnem gaszonęm, usunięcie stojącej wody, utrzymanie temperatury ≥20°C przez minimum 10 dni, fumigacja.

Kontrola biologiczna: Larwy pasożytują błonkówki, szczególnie obiecujący Catolaccus hunteri (pasożyt larw) zidentyfikowany w Meksyku i Kanadzie.

🔍 Metody wykrywania i identyfikacji

Identyfikacja morfologiczna: Dorosłe chrząszcze identyfikuje się przy użyciu kluczy taksonomicznych, szczególnie klucza Clarka & Burke’a (1996) dla gatunków Anthonomus związanych z psiankowatymi.

Potwierdzenie molekularne: Barkoding DNA stosowany do definitywnego potwierdzenia gatunku gdy identyfikacja morfologiczna jest niejednoznaczna.

Oznaki polowe:

• Małe otwory w niedojrzałych owocach (2-5 mm)
• Okrągłe lub owalne uszkodzenia liści
• Przedwcześnie żółknące i opadające pąki kwiatowe
• Owoce z objawami zgnilizny wokół otworów wlotowych

📋 Status kwarantannowy

Klasyfikacja UE: Kwarantannowy organizm szkodliwy kategorii A1 (Załącznik II A) – priorytetowy szkodnik kwarantannowy.

Lista EPPO: A1 – organizm nieobecny w regionie EPPO, zalecany do regulacji.

Wymagania importowe: Owoce papryki (Capsicum) muszą pochodzić z obszarów wolnych od szkodnika lub z miejsc produkcji certyfikowanych jako wolne od szkodnika podczas sezonu wegetacyjnego.

Dla Polski: Wykrycie słonika paprykowego oznaczałoby bezpośrednie zagrożenie dla szklarniowej produkcji papryki – główne uprawy w rejonie radomskim i kujawskim byłyby szczególnie narażone.