🌍 Występowanie
Belonolaimus longicaudatus jest nicieniem występującym w USA oraz niektórych krajach azjatyckich (Arabia Saudyjska, Bangladesz, Indie, Iran, Turcja). Gatunek ten nie był dotychczas notowany w Europie.
⚠️ Objawy porażenia
Belonolaimus longicaudatus to ektopasożyt korzeni roślin. Osiąga długość 2,0-3,0 mm. Odżywia się poprzez nakłuwanie komórek korzeni za pomocą sztyletu, a następnie wysysa ich zawartość. Rodzaj uszkodzeń może różnić się w zależności od żywiciela. Korzenie zaatakowanych roślin zwykle ulegają silnemu skróceniu i zniekształceniu, w rezultacie czego części nadziemne są skarlałe i wykazujące objawy chlorozy, a z czasem zamierają.
📉 Szkodliwość
Na obszarach swojego występowania B. longicaudatus powoduje znaczne szkody w uprawach różnych roślin, gdzie obniża wielkość plonu, a ponadto na łąkach, gdzie obniża wielkość produkcji siana. Gatunek ten występuje i wywołuje szkody przede wszystkim na obszarach o klimacie cieplejszym niż w Polsce, lecz ocieplanie klimatu będzie przyczyniać się do zwiększenia prawdopodobieństwa jego zadomowienia się w kraju i wywoływania szkód. Nicień występuje w glebach silnie piaszczystych (minimum 80% piasku, maksymalnie 10% gliny). Ogólna ocena ryzyka dla Polski jest niska ze względu na małe ryzyko wejścia oraz zasiedlenia.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
Aktywne rozprzestrzenianie się nicieni w glebie jest powolne, do kilku metrów rocznie. Na większy dystans nicienie rozprzestrzeniają się wraz z glebą, w tym towarzyszącą materiałowi roślinnemu, np. roślinom bonsai. Import gleby z obszarów występowania szkodnika jest zakazany, stąd duże znaczenie ma przewożenie roślin z glebą przez podróżnych.
🛡️ Zwalczanie
Identyfikacja do gatunku wymaga analizy mikroskopowej przez specjalistę, osobników dorosłych (zwłaszcza samic) wyizolowanych z gleby lub podłoża, w tym z pojemników z uprawianymi roślinami.
⚖️ Status prawny
Belonolaimus longicaudatus nie podlega obowiązkowi zwalczania w krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce (nie jest to agrofag kwarantannowy w Unii).
📚 Źródła
- Materiały Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa
🔬 Morfologia i cykl życiowy
Dorosłe nicienie są stosunkowo duże jak na nicienie pasożytnicze roślin – samice osiągają 2,0-3,0 mm długości, samce nieco krótsi. Ciało smukłe, wydłużone, z charakterystycznym długim sztyletotkowatym wyrostkiem ogonowym (stąd nazwa „longicaudatus” – długoogonowy).
Stylet (narząd żerowania) bardzo długi – 90-120 μm – przystosowany do penetracji głęboko w tkanki korzeniowe.
Jaja składane pojedynczo w glebie, owalne, przezroczyste.
Cykl życiowy:
- 4 stadia młodociane (J1-J4) przed osiągnięciem dojrzałości
- Pełny cykl trwa 18-24 dni w optymalnych warunkach (27-30°C)
- Wszystkie stadia żerują na korzeniach jako ektoparazyty
- Brak diapauzy – aktywne przez cały rok w ciepłym klimacie
🌿 Rośliny żywicielskie
Ekstremalnie polifagiczny – ponad 100 gatunków roślin uprawnych i ozdobnych.
Główne uprawy dotknięte:
- Trawy: darnie, murawowe boiska, pola golfowe
- Warzywa: kukurydza, soja, marchew, cebula, seler
- Owoce: truskawka, cytrusy
- Rośliny ozdobne: różaneczniki, azalie
- Polowe: orzeszki ziemne, bawełna, tytoń
Preferowane gleby: Gleby piaszczyste i luźne – nicień wymaga dobrze napowietrzonej gleby o dużych przestworach między cząstkami.
⚠️ Objawy i szkody
Jedyny nicień pasożytniczy określany jako „sting nematode” (nicień kłujący) ze względu na charakterystyczny sposób żerowania.
Objawy naziemne:
- Chloroza – żółknięcie i blednięcie liści
- Karłowatość i zahamowanie wzrostu
- Więdnięcie mimo odpowiedniej wilgotności
- Nierównomierne zasychanie trawników (plamy)
Objawy korzeniowe:
- System korzeniowy mocno zredukowany
- Krótkie, grube, sztywne korzonki („stubby roots”)
- Brązowe nekrotyczne plamy na korzeniach
- Brak drobnych korzeni bocznych
💰 Znaczenie ekonomiczne
Jeden z najbardziej destrukcyjnych nicieni w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych.
Straty ekonomiczne:
- Straty w uprawach warzywnych na Florydzie: miliony dolarów rocznie
- Pola golfowe i boiska: kosztowna wymiana darni
- Straty w produkcji truskawek: do 50% plonu
- Cytrusy: redukcja wzrostu i plonowania
Szczególny problem: Niskie progi szkodliwości – już 5-10 osobników/100 cm³ gleby może powodować widoczne straty.
🌍 Rozprzestrzenienie geograficzne
Zasięg rodzimy: Południowo-wschodnie Stany Zjednoczone
- Floryda – główne ognisko występowania
- Georgia, Alabama, Karolina Płd.
- Karolina Północna, Wirginia (lokalnie)
- Nebraska, Kansas, Teksas (populacje izolowane)
Inne lokalizacje: Bermuda, Jamajka (zawleczony).
Status w Europie: Nieobecny – zalecany do regulacji kwarantannowej. Potencjalne zagrożenie dla europejskich gleb piaszczystych (Niderlandy, Niemcy północne, Polska – Nizina Wielkopolska).
🛡️ Metody zwalczania
Zwalczanie chemiczne:
- Nematocydy glebowe (dawniej bromek metylu – wycofany)
- Fluensulfon, fluopyram – nowsze substancje
- Abamektyna aplikowana z nawadnianiem
Metody agrotechniczne:
- Solaryzacja gleby (efektywna na Florydzie)
- Zmianowanie z roślinami nieżywicielskimi
- Głęboka orka – zakłóca populację
Kontrola biologiczna:
- Grzyby pasożytnicze (Pasteuria, Pochonia)
- Drapieżne nicienie
- W badaniach – ograniczona skuteczność polowa
🔍 Metody wykrywania i identyfikacji
Pobieranie próbek:
- Gleba z rizosfery (strefa korzeniowa)
- Próbki pobierane w ciepłym okresie (aktywność nicieni)
- Ekstrakcja metodą Baermanna lub flotacyjną
Identyfikacja morfologiczna:
- Charakterystyczny długi sztylet (stylet) – diagnostyczny
- Wydłużony wyrostek ogonowy
- Wymaga mikroskopu i specjalisty nematologicznego
Metody molekularne: PCR na regionie ITS – pewna identyfikacja gatunkowa.
📋 Status kwarantannowy
Lista EPPO: A1 – organizm kwarantannowy nieobecny w regionie.
Status UE: Kwarantannowy organizm szkodliwy – regulowany przy imporcie gleby i roślin z korzeniami.
Wymagania fitosanitarne:
- Zakaz importu gleby z regionów występowania
- Rośliny z korzeniami – wolne od gleby lub z certyfikatem
- Darń i trawy rolowane – szczególna kontrola
Dla Polski: Polskie gleby piaszczyste (Wielkopolska, Kujawy, Mazowsze) byłyby idealne dla tego nicienia. Zawleczenie mogłoby spowodować poważne problemy w uprawach warzywnych i szklarniowych.