📋 Macrophomina phaseolina
Macrophomina phaseolina jest grzybem stanowiącym nowe zagrożenie dla roślin uprawnych w Polsce.
📋 Zasięg występowania
Macrophomina phaseolina jest grzybem, który występuje w Ameryce, Afryce, Azji i Oceanii oraz w wielu krajach europejskich, generalnie o klimacie cieplejszym niż w Polsce. Brak wykryć w naszym kraju, lecz nie można wykluczyć, że patogen ten jest obecny, ale ze względu na niewielką szkodliwość lub niską wykrywalność nadal nie został opisany.
🌱 Rośliny żywicielskie
M. phaseolina jest patogenem oligotroficznym, poraża około 500 gatunków roślin zarówno uprawnych, jak i dziko rosnących. Najważniejsze rośliny uprawiane w Polsce, będące żywicielami grzyba to: Zea mays (kukurydza), Beta vulgarius (burak zwyczajny), Brassica oleracea (kapusta warzywna), Brassica napus var. napus (rzepak), Solanum tuberosum (ziemniak) oraz Nicotiana spp. (tytoń). Patogen poraża także rośliny strączkowe, włókniste, warzywa i rośliny sadownicze.
Z gatunków uprawianych w Polsce możemy wymienić np: Capsicum annuum (paprykę roczną), Cicer arietinum (ciecierzycę pospolitą), Cucumis sativus (ogórek siewny), Fragaria × ananassa (truskawkę), Glycine max (soję), Helianthus annuus (słonecznik zwyczajny), Medicago sativa (lucernę siewną), Phaseolus spp. (fasolę) i Prunus spp. (śliwę).
⚠️ Objawy występowania i szkodliwość
Ze względu na szeroki zakres żywicieli jak i możliwość porażania wielu gatunków roślin w różnych stadiach rozwojowych podanie charakterystycznych objawów wywoływanych przez M. phaseolina jest trudne. Patogen ten powoduje m.in. zgnilizny siewek i sadzonek, korzeni i łodyg, plamistość i przebarwienia liści oraz rozwijających się strąków, nasion i owoców. Najczęściej porażeniu ulegają tkanki rośliny mające kontakt z zainfekowaną glebą – korzenie i podstawa łodygi. Na ww. częściach roślin często obserwowane jest czerwono-brązowe zabarwienie tkanek naczyniowych, niekiedy połączone z wodnistym gniciem. Włókna naczyniowe mogą być rozdrobnione przez rozrastającego się grzyba. Objawy te nasilają się w trakcie suchej pogody. Porażenie w sprzyjających warunkach rozwija się szybko, a grzyb kolonizuje kolejne tkanki rośliny gospodarza. W martwych tkankach obficie produkowane są charakterystyczne czarne mikrosklerocja, powodujące ciemne szaro-czarne zabarwienie. Niejednokrotnie rośliny przedwcześnie dojrzewają. Często ulegają też złamaniu w miejscach silnie zainfekowanych przez patogen.
Ocena Zagrożenia Agrofagiem (PRA) dla tego grzyba, sporządzona przez Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu, wykazała, że w Polsce M. phaseolina największe zagrożenie może stwarzać dla upraw kukurydzy, tytoniu oraz roślin motylkowatych. Ze względu na duże wymagania cieplne jego występowanie w gruncie będzie skorelowane z warunkami pogodowymi w poszczególnych latach oraz dostępnością inokulum. Najbardziej prawdopodobne jest występowanie patogenu w zachodniej i południowo-zachodniej Polsce. W uprawie szklarniowej patogen stanowi niewielkie zagrożenie. Większość upraw szklarniowych jest systematycznie nawadniana, co nie sprzyja rozwojowi M. phaseolina. Ogólne zagrożenie stwarzane przez agrofaga ocenione zostało na poziomie niskim.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania i przenikania
Mikrosklerocja grzyba w sposób naturalny mogą rozprzestrzeniać się na mały dystans. Na większą odległość patogen może rozprzestrzeniać się wraz z nasionami, cebulami oraz sadzonkami roślin żywicielskich przeznaczonych do dalszej produkcji rolnej, a także w glebie.
📋 Wymagania fitosanitarne
W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce Macrophomina phaseolina nie podlega obowiązkowi zwalczania (nie jest to agrofag kwarantannowy w Unii).
