🌍 Występowanie
Poszczególne gatunki nicieni występują w różnych krajach w Azji, Afryce i Ameryce. Największe zagrożenie dla Polski stwarzają gatunki występujące w Ameryce Północnej (Kanada i USA).
🌱 Rośliny żywicielskie
Nicienie notowano w glebach z upraw rolniczych, ogrodniczych, sadowniczych i leśnych; trudno ustalić jednoznaczny zakres ich roślin żywicielskich; przyjmuje się, że są to różne rośliny zielne i zdrewniałe, w tym rośliny uprawne rolnicze, ozdobne, sadownicze i leśne.
⚠️ Objawy porażenia
Podobnie jak inne gatunki z rodzaju Xiphinema, kwarantannowe gatunki tych nicieni są ektopasożytami, czyli atakują korzenie z zewnątrz i nie przenikają do ich wnętrza. Osiągają długość ok. 2 mm i morfologicznie nieznacznie różnią się od innych gatunków z rodzaju Xiphinema.
Przy niewielkiej liczebności nicieni nie są widoczne żadne objawy porażenia, lecz przy licznym ich występowaniu może dochodzić do pojawiania się na końcu korzeni zgrubień i haczykowatych wygięć oraz redukcji systemu korzeniowego, co w konsekwencji może doprowadzić do słabego rozwoju, a nawet karłowacenia roślin.
Nicienie są wektorami wirusów roślinnych z grupy nepowirusów, w tym wirusa chropowatości liści czereśni (Cherry rasp leaf virus – CRLV), wirusa pierścieniowej plamistości pomidora (Tomato ringspot virus – ToRSV) i wirusa pierścieniowej plamistości tytoniu (Tobacco ringspot virus – TRSV). Każdy gatunek nicienia przenosi określone wirusy roślinne, które na roślinach mogą powodować objawy, takie jak: tworzenie się na liściach chloroz, pierścieniowych plamistości i pstrości, skręcanie się i zasychanie liści, słaby rozwój pędów, tworzenie się zdeformowanych i słabo rozwiniętych owoców, zwężenia liści roślin zdrewniałych i pojawianie się na ich spodniej stronie enacji (przerosty liści lub wypustki). Występowanie tych objawów na roślinach może wskazywać na występowanie w glebie osobników nicieni z rodzaju Xiphinema.
📉 Szkodliwość
Nicienie na obszarze swojego występowania wywołują szkody zarówno w wyniku bezpośredniego żerowania jak i przenoszenia wirusów. Oba rodzaje szkód mogą występować łącznie, przyczyniając się do obniżenia plonów roślin sadowniczych – zwłaszcza śliwy, wiśni, porzeczki, maliny i winorośli dochodzące do kilkudziesięciu procent. Spośród roślin zielnych wywołują one szkody w uprawach oberżyny i papryki.
🔄 Sposoby rozprzestrzeniania
W sposób naturalny nicienie mogą rozprzestrzeniać się na niewielki dystans w granicach około 1 m rocznie. Na większą odległość szkodniki mogą być przenoszony wraz z roślinami gatunków żywicielskich z glebą lub innym podłożem, oraz z glebą lub podłożem do celów ogrodniczych przewożonymi w workach lub luzem.
🛡️ Zwalczanie
Identyfikacja wymaga analizy mikroskopowej przez specjalistę osobników dorosłych (zwłaszcza samic) wyizolowanych z gleby lub podłoża, w tym z pojemników z uprawianymi roślinami. Wykrycie nicieni jest możliwe po ich ekstrakcji z próbek gleby i ich identyfikacji oraz odróżnieniu od krajowych gatunków sztylaków. W przypadku podejrzeń co do obecności agrofagów i przenoszonych przez nie wirusów w importowanym materiale roślinnym oraz w krajowych uprawach roślin zielnych i zdrewniałych, należy poinformować o tym fakcie najbliższą jednostkę organizacyjną Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN).
⚖️ Status prawny
W Unii Europejskiej, a tym samym w Polsce nicienie Xiphinema americanum sensu stricto, X. bricolense, X. californicum, X. inaequale, X. intermedium, X. rivesi (populacje pozaeuropejskie) X. tarjanense podlegają obowiązkowi zwalczania (są to agrofagi kwarantannowe w Unii).
📚 Źródła
- Materiały Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa
